دیدگاه و نظر اسلام و مراجع تقلید پیرامون بعضی از کسبها و بازیهای حرام
بسم الله الرّحمن الرّحیم
دیدگاه و نظر اسلام و بعضی مراجع تقلید پیرامون بعضی از کسبها و بازیهای حرام
بخش اوّل(آیات و روایات)
1- سوره مائده آیات90 و91 : يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (90) إِنَّما يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (91) ترجمه: اى كسانى كه ايمان آوردهايد! شراب و قمار و بتها و ازلام ( نوعى بخت آزمايى)، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد! (90) شيطان مىخواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند، و شما را از ياد خدا و از نماز بازدارد. آيا(با اين همه زيان و فساد، و با اين نهى اكيد،) خوددارى خواهيد كرد؟! (91) قرآن کریم با ترجمة آیت الله مکارم شیرازی نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
2- قال الله تعالى في سورة الحجّ(آیات30 و31) فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ.
وَ رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص مَرَّ بِقَوْمٍ يَلْعَبُونَ بِالشِّطْرَنْجِ قَالَ ما هذِهِ التَّماثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ.
قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ لَعِبَ بِالنَّرْدِ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ ثُمَّ قَالَ ص مَلْعُونٌ مَنْ لَعِبَ بِالْإِسْتِرِيقِ يَعْنِي الشِّطْرَنْجَ وَ النَّاظِرُ إِلَيْهِ كَآكِلِ لَحْمِ الْخِنْزِيرِ وَ فِي خَبَرٍ آخَرَ النَّاظِرُ إِلَيْهِ كَالنَّاظِرِ إِلَى فَرْجِ أُمِّهِ.
وَ قَالَ ص إِيَّاكُمْ وَ هَاتَيْنِ الْكَعْبَتَيْنِ الْمَرْسُومَتَيْنِ فَإِنَّهُمَا مِنْ مَيْسِرِ الْعَجَمِ.
وَ قَالَ الصَّادِقُ ع النَّرْدُ وَ الشِّطْرَنْجُ كِلَاهُمَا مَيْسِرٌ.
وَ رَوَى لَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّيْسَابُورِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَيْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ سَمِعْنَا الرِّضَا ع يَقُولُ لَمَّا حُمِلَ رَأْسُ الْحُسَيْنِ ع إِلَى الشَّامِ أَمَرَ يَزِيدُ لَعَنَهُ اللَّهُ فَوُضِعَ وَ نُصِبَ عَلَيْهِ مَائِدَةٌ فَأَقْبَلَ هُوَ وَ أَصْحَابُهُ يَأْكُلُونَ وَ يَشْرَبُونَ الْفُقَّاعَ فَلَمَّا فَرَغُوا أَمَرَ بِالرَّأْسِ فَوُضِعَ فِي طَشْتٍ تَحْتَ سَرِيرِهِ وَ بُسِطَ عَلَيْهِ رُقْعَةُ الشِّطْرَنْجِ وَ جَلَسَ يَزِيدُ لَعَنَهُ اللَّهُ يَلْعَبُ بِالشِّطْرَنْجِوَ يَذْكُرُ الْحُسَيْنَ وَ أَبَاهُ وَ جَدَّهُ ص وَ يَسْتَهْزِئُ بِذِكْرِهِمْ فَمَتَى قَمَرَ صَاحِبَهُ تَنَاوَلَ الْفُقَّاعَ فَيَشْرَبُهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ صَبَّ فَضْلَتَهُ عَلَى مَا يَلِي الطَّشْتَ مِنَ الْأَرْضِ فَمَنْ كَانَ شِيعَتَنَا فَلْيَتَوَرَّعْ عَنْ شُرْبِ الْفُقَّاعِ وَ اللَّعِبِ بِالشِّطْرَنْجِ وَ مَنْ نَظَرَ إِلَى الْفُقَّاعِ أَوْ إِلَى الشِّطْرَنْجِ فَلْيَذْكُرِ الْحُسَيْنَ ع وَ يَلْعَنْ يَزِيدَ وَ آلَ زِيَادٍ يَمْحُو اللَّهُ بِذَلِكَ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ كَانَتْ بِعَدَدِ النُّجُومِ.
قَالَ النَّبِيُّ ص مَنْ لَعِبَ بِالنَّرْدِ وَ الشِّطْرَنْجِ فَكَأَنَّمَا صَبَغَ يَدَهُ فِي لَحْمِ الْخِنْزِيرِ وَ دَمِهِ.
جامع الأخبار، الفصل الرابع عشر و المائة في الشطرنج و النرد، نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
ترجمه: فرمود خداى تعالى در سورة حج فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ حُنَفاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ
دورى كنيد از بازى كردن بشطرنج و نرد و باقى قمارها و دورى كنيد از قول دروغ و خوانندگى و غناء.
و روايت كرد عبد اللَّه بن مسعود كه گذشت پيغمبر (ص) بقومى كه بازى ميكردند بشطرنج فرمود ما هذِهِ التَّماثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ چيست اين بتان كه شما از براى ايشان نشستهايد.
و فرمود (ص) كه هر كه بازى كند بنرد بتحقيق كه عصيان كرده است خدا را و فرمود ملعونست هر كه بازى كند با ساريق يعنى با شطرنج و نظركننده بآن مثل خورندة گوشت خوكست و در خبر ديگر نظركننده بآن مثل نظركننده است بفرج مادر خود.
و فرمود حذر كنيد از اين دو كعبتين نشان داد كه اين از قمار گبرانست.
و فرمود حضرت صادق عليه السّلام كه نرد و شطرنج هر دو قمار است.
و روايت كرد ما را عبد الواحد از محمّد بن عبدوس نيشابورى گفت حديث كرد ما را على بن محمّد بن قتيبه از فضل بن شاذان گفت شنيدم از حضرت امام رضا عليه السّلام كه چون بردند سر حضرت امام حسين عليه السّلام را بشام، امر كرد يزيد عليه اللّعنة و العذاب كه گذاشتند آن را و راست كرد خوانى پس روى آوردند او و اصحاب او عليهم اللّعنة ميخوردند و مىآشاميدند فقّاع را، پس فارغ شدند گفت كه آن سر را گذاشتند بر طشتى در زير تخت او و انداختند بر آن رقعة شطرنج را و نشست يزيد عليه اللعنة و بازى ميكرد بشطرنج و ذكر ميكرد حسين (ع) را و پدر او را و جدّ او را صلوات اللَّه عليهم و استهزاء مي كرد بايشان و هر گاه قمار مي كرد با مصاحب خود، فرا ميگرفت فقاع را و مىآشاميد آن را سه بار، پس ميريخت زيادة آن را نزديك آن طشت بر زمين، پس هر كه از ما و شيعة ماست بايد كه بپرهيزد از آشاميدن فقّاع و بازى كردن شطرنج و هر كه نظر كند بفقّاع و شطرنج پس بايد كه ياد كند حسين صلوات اللَّه عليه را و لعنت كند يزيد و آل زياد را و پاك كند خداى عزّ و جلّ باين گناهان او را و اگر چه باشد بعدد ستارگان.
كاشف الاستار در ترجمه جامع الاخبار، ص142، نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
3- ابن عباس گويد: پيغمبر خدا (صلّی الله علیه و آله) در آخرين حجّ خود فرمود: از نشانههاى قيامت: تباه كردن نماز، پيروى شهوات، گرايش به هوسها، بزرگ شمردن مال دنيا و دين را به دنيا فروختن است، در اين هنگام است كه دل مؤمن در درونش گداخته و آب مىشود مانند نمك كه در آب حل مىگردد بخاطر منكراتى كه مىبيند و نمىتواند تغيير داده و اصلاح كند ... سپس فرمود: و در اين زمان باشد كه ... شطرنج و قمار و موسيقى نيكو شمرده شود، امر بمعروف و نهى از منكر انكار گردد. تا اينكه فرمود: پس اينان در ملكوت آسمانها به پليدان و ناپاكان خوانده شوند.
جهاد النفس وسائل الشيعه- ترجمه صحت ص 234 تا 236 ، نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
4- جناب على(علیه السّلام) فرموده: پيامبر(صلّی الله علیه و آله) نهى كرد كه به چهار تن سلام كنند: به مست هنگام مستى، به آنكه مجسمه ساز است، به آنكه نرد باز است. به آنكه بازى چهارده كند. و من پنجمى مىافزايم به آنكه شطرنج باز است. خصال- ترجمه مدرس گيلانى ج1 ص 188، نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
5- على عليه السّلام فرمود: شش گروه شايسته سلام نيستند و شش عمل از اخلاق قوم لوط است، امّا آنان كه شايستة سلام كردن نيستند: يهودى، نصرانى، نردباز، شطرنج باز، شراب خوار، تار و طنبور زن، كسانى كه به وسيلة فحش دادن به مادرهاى همديگر خوشمزگى و شادمانى مىكنند و شاعران.
امّا آن كارهايى كه از اخلاق قوم لوط است: مهره بازى، بشكن زدن، سقّز جويدن، دامن كبر بر زمين ساييدن، دكمة قبا و پيراهن باز گذاردن. مشكاة الانوار- ترجمة هوشمند و محمدى فصل چهارم ،ص411 نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
6- اميرالمؤمنين عليه السّلام بر قومى گذشت كه شطرنج مىباختند، فرمود: « زمانى فرا مىرسد كه مردم به بازى شطرنج مىپردازند و جز جبّاران كسى چنين نمىكند و جبّار اهل آتش است.»
نيز آن سرور گروهى را ديد كه به شطرنج مشغولند و فرمود: « اين پيكرههايى كه به عبادت آنها ايستادهايد چيست؟» بدينسان شطرنج را به بتها تشبيه كرد.
نيزازآن جناب:« بازيگر شطرنج از دروغگوترين آدميان است كه میگويد: مات (مرد) و او مات نشده است (نمرده است.)» نهج الحق وكشف الصدق ترجمه كهنسال، فصل هفدهم ص582 - نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
7- قال الباقر عليه السّلام: يدخل في الميسر اللّعب بالشّطرنج و النّرد و غير ذلك من انواع القمار. امام باقر ع فرموده: قمار ممنوع در اسلام شامل بازى شطرنج و نرد و ساير اقسام قمار است. روايات تربيتى ج2ص402 - نرم افزارگنجینة روایات نور
8- قال الرّاوي: سألت أبا جعفر(علیه السّلام) عن اللّعب بالشّطرنج؟ فقال: إنّ المؤمن لفي شغل عن اللّعب.
راوى حديث گويد: از امام محمد باقر(علیه السّلام) دربارة بازى با شطرنج سؤال كردم. فرمود: مؤمن به بازى كردن با شطرنج نمىرسد. الحياة با ترجمه احمد آرام ج1ص555 - نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
9- عبدالواحد پور مختار گفته: از امام محمد باقر(علیه السّلام) از بازى شطرنج پرسيدم، فرمود: « مؤمن از بازى بيزار است». خصال- ترجمه مدرس گيلانى ج1ص21 نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
10- قال الصادق عليه السّلام: الّلاعب بالشّطرنج مشرك و السّلام على اللّاهي به معصية.
امام صادق عليه السّلام فرمود: كسى كه با شطرنج بازى مىكند مشرك، و سلام كردن به او گناه است.
غوالي اللآلي 2/ 111 - مستدرك الوسائل 2/ 459 - الحكم الزاهره با ترجمه انصارى ص 595 نرم افزارگنجینة روایات نور
11- عبد الأعلى گويد: از امام صادق عليه السّلام در باره تفسير فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ (: پس اجتناب كنيد از پليدى بتها، و از گفتار باطل (مانند دروغ و سخنان لهو و غنا) دورى گزينيد- حج 22: 30) پرسيدم، فرمود: پليدى از اوثان، شطرنج است، و گفتار زور، غنا و آوازهخوانى است.
معاني الأخبار- ترجمه محمدى ج2 باب 397 ص317- نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
12- امام صادق عليه السّلام را از اين آيه پرسيدند فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ [از پليدى پرستيدن بتها دورى گزينيد و نيز از قول زور (كه همان باطل و دروغ و شهادت ناحق و سخنان لهو و غنا باشد) اجتناب و دورى كنيد] (الحجّ: آیه30) فرمود: رجس از اوثان شطرنج است و قول زور آواز لهوى با ساز.
من لا يحضره الفقيه- ترجمه غفارى ج5ص 396 - نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
13- امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیه 72 سوره فرقان فرمود : از شمار آن (مجالس باطل، لغو و بیهودگی) مجالس آوازه خوانی و شطرنج است. مستدرک الوسائل ج13 ص213 - مسائل جدیدج1ص189
14- عمر بن يزيد مىگويد: امام صادق (ع) فرمود: خداوند در شبى از شبهاى ماه رمضان آزادشدگانى از آتش دوزخ دارد، مگر كسى كه با مسكرى افطار كند يا دشمنى كينهتوز يا صاحب شاهين باشد. راوى مىگويد: پرسيدم: صاحب شاهين چيست؟ فرمود: شطرنج باز. ثواب الاعمال- ترجمه انصارى ص127- نرم افزارگنجینة روایات نور مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
15- معمر بن خلاد گويد: از حضرت رضا عليه السّلام شنيدم ميفرمود: نرد و شطرنج مانند هم ميباشند، و هر چه روى آن برد و باخت باشد مانند قمار است. اخبار و آثار حضرت امام رضا عليه السلام ص728- نرم افزارگنجینة روایات نور
16- سليمان جعفرى از حضرت رضا عليه السلام روايت كرده كه فرمود:كسى كه به شطرنج نگاه ميكند و يا مشغول شطرنج میشود، مانند كسى است كه گرفتار آتش دوزخ ميگردد.اخبار وآثار حضرت امام رضا ع ص 728- نرم افزارگنجینة روایات نور
دیدگاه و نظر اسلام و بعضی مراجع تقلید پیرامون بعضی از کسبها و بازیهای حرام
بخش دوّم(استفتائاتی از بعضی از مراجع تقلید)
1- استفتائاتی از مرحوم امام خمینی (ره) راجع به شطرنج از جلد دوم استفتائات باب کسبهای حرام (قمار)
س1: آیا در اسلام شطرنج حرام است؟جواب: حرام است.
س2: اگر شطرنچ بدون پول باشد آیا باز هم حرام است؟ جواب: حرام است.
س18: بازیهای سرگرم کننده ولی بدون شرط بندی مانند شطرنج و تخته نرد و غیره چگونه است؟ جواب: بازی با آلات قمار مطلقاً حرام است.
س21: اگر شطرنج آلت قمار بودن خود را بکلّی از دست داده باشد و چون امروزه تنها به عنوان یک ورزش فکری از آن استفاده گردد بازی با آن چه صورتی دارد؟جواب: بر فرض مذکور اگر برد و باختی در بین نباشد اشکال ندارد.
در پاورقی صفحه ای که این استفتاء آمده ذکر شده است که در رابطه با سؤال و جواب فوق ، سؤال مجدّدی از حضرت امام شد که ایشان در جواب نهائی فرمودند:« جواب من در فرض سؤال بود و تا احراز نشود باید بازی نکنند ».
(به روزنامه جمهوری اسلامی تاریخ13/7/67 مراجعه شود).
2- س2: بازى كردن با آلات قمار درصورتى كه منظور برد و باخت نباشد فقط جهت تفريح و سرگرمى چه صورت دارد.
جواب : بازى با آلات قمار مثل نرد و شطرنج و پاسور حرام است اگر چه قصد برد و باخت نداشته باشد. مجمع المسائل مرحوم آیت الله گلپايگاني ج2 ص 14 - نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
3- سؤال: بازی با شطرنج و پاسور حکمش چیست؟ مسائل جدید(تنظیم شده توسط آقای سیّد محسن محمودی) ج1ص189
آیت الله خامنه ای: بازی با آلات قمار بدون برد و باخت هم حرام است و بازی شطرنج اگر آلت قمار نباشد ، بدون برد و باخت اشکال ندارد.
آیت الله فاضل لنکرانی: بازی با آلات قمار مطلقاً حرام است.
آیت الله سیستانی: شطرنج مطلقاً حرام است و پاسور اگر همچنان در عرف قمار باشد بازی بدون برد و باخت با آن به احتیاط واجب جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: مطلقاً حرام است.
آیت الله تبریزی: بازی با آلات قمار چه با برد و باخت مالی باشد یا بدون آن جایز نیست و پاسور از آلات قمار است و شطرنج نیز تا وقتی که محرز نشود از آلت قمار بودن خارج شده بطوری که در هیچ مجتمعی قمار با آن متعارف نباشد ، بازی با آن چه با برد و باخت مالی باشد یا بدون آن ، جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود مانعی ندارد و بازی با پاسور بدون برد و باخت نیز اشکال دارد.
آیت الله بهجت: با برد و باخت حرام قطعی است و بدون برد و باخت به احتیاط شدید ، حرام است.
4- استفتائاتی از أجوبة الاستفتاءات (بالفارسيه)آیت الله خامنه ای ص245و246 نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
س 1115: با توجه به اين كه در بيشتر مدارس بازى با شطرنج رواج دارد آيا بازى با آن و برگزارى دورههاى آموزشى آن جايز است؟ج: اگر به نظر مكلّف، شطرنج در حال حاضر از آلات قمار محسوب نشود در اين صورت بازى با آن بدون شرط بندى اشكال ندارد.
س 1116: بازى با وسايل سرگرمى از جمله پاسور چه حكمى دارد؟ و آيا بازى با آنها براى سرگرمى و بدون شرط بندى جايز است؟ج: بازى با چيزى كه عرفاً از آلات قمار محسوب مىشود، مطلقاً حرام است هر چند براى سرگرمى و بدون شرط بندى باشد.
س 1126: اگر بعضى از وسيلههاى بازى در شهرى از آلات قمار محسوب شوند ولى در شهر ديگرى از آلات قمار محسوب نشوند، آيا بازى با آنها جايز است؟ج: بايد عرف هر دو مكان رعايت شود به اين معنى كه اگر آن وسيلهها در يكى از دو شهر از آلات قمار محسوب شوند و در گذشته هم در هر دو مكان از آلات قمار بودهاند، در حال حاضر هم بازى با آنها حرام است.
5- سؤال: نظرحضرتعالی درمورد شعبده بازی ودعوت ازاین افراد وصرف هزینه دراین امورچگونه است؟ مسائل جدید ج1ص83
مرحوم امام خمینی(ره) و آیت الله گلپایگانی(ره): دعوت کردن از شعبده بازها به منظور شعبده بازی در مجالس حرام است و باید از آن اجتناب کرد. پول دادن به شعبده بازها برای شعبده بازی نیز حرام است.
آیت الله اراکی(ره): شعبده بازی بنابراحتیاط واجب جایز نیست و باید از دعوت کردن آنها نیز خودداری کرد.
آیت الله خامنه ای: شعبده بازی حرام است ولی هر تردستی شعبده نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: بازی هایی که به عنوان نمایش و سرگرمی و تفریح در بعضی مجالس مشاهده می شود که تردستی و زرنگی شخص را نشان می دهد و غرضی جز آن در کار نیست، اشکالی ندارد امّا اگر برای اغفال مردم باشد، نوعی سحر است که کسب آن حرام و حضور در آن مجلس هم حرام است.
آیت الله فاضل لنکرانی: اگر منجر به سحر شود حرام است.
آیت الله بهجت: جمیع اقسام آن حرام است مگرآنکه قسمی باشد که خود عمل جایز و خارج از لهو خاص باشد و غرض هم باطل نباشد بلکه عقلائی و مشروع باشد.
آیت الله صافی گلپایگانی: شعبده بازی عبارت است از این که شعبده باز غیر واقع را به سبب سرعت حرکات به صورت واقع نشان میدهد و این عمل شرعاً حرام است، وجهی که در مقابل این عمل می گیرند و همچنین پول دادن در مقابل این گونه اعمال اشکال دارد.
آیت الله تبریزی: شعبده باز به شعبده بازیش مستحقّ مزد نمی شود و صرف مال در مثل این امور صرف در باطل است.
6- سؤال: بازیهایی رایج گردیده که فرد سکة پولی را در دستگاه قرار می دهد ، ممکن است چیزی برنده شود یا نشود ، آیا به این بازیها قمار صدق میکند؟ و شرعاً این بازیها چگونه است؟چون در اکثر پارکها، فروشگاهها و مکانهای عمومی رایج گردیده است. مسائل جدید ج3ص213
آیت الله خامنه ای: جایزنیست.
آیت الله فاضل لنکرانی: بلی ، حرام است.
آیت الله تبریزی: قماراست و بازی با آن جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: این کار نوعی قمار محسوب می شود و جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: مفروض سؤال شبه قمار و اکل مال به باطل است و جایز نیست.
آیت الله بهجت: اشکال دارد.
آیت الله سیستانی: قمار است.
7- سؤال: خواندن کتابها و اشعار مبتذل که موجب تحریک شهوات یا بدآموزی های اخلاقی می شود از نظر شرعی چگونه است؟ مسائل جدید ج5 ص153
آیت الله خامنه ای و آیت الله بهجت و آیت الله مکارم شیرازی: جایز نیست .
آیت الله سیستانی: اگر بیم وقوع در گناه باشد جایز نیست .
آیت الله تبریزی: اتلاف عمر و مایة حسرت است و اگر به قصد انزال باشد استمنا محسوب میشود و حرام است .
آیت الله صافی گلپایگانی: حرام است .
