پرسش:
با توجه به اين كه روح مجرد است و تغيير، تحول و تكامل از ويژگيهاي ماده است، پس چرا روح دچار تغيير شده و تكامل پيدا ميكند؟
پاسخ:
پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با سایت طلبه پاسخگو
درباره روح نظريات مختلفي وجود دارد كه عمدهاش سه نظر است:
1- جسمانية الحدوث و جسمانية البقاء
روح جسم است و تا آخر هم جسم باقي ميماند. گاهي تشبيه ميكنند به آب موجود در گل، شما گل را ميبينيد، اما عطري كه در آن است قابل مشاهده نيست (البته به طور عادي) عطر يك جسم لطيفي استكه در گل وجود دارد و مانند روغني كه در كنجد وجود دارد.
طبق اين نظر روح هم مانند اجسام ديگر تغيير، تحول و تكامل دارد و در آخر هم ميميرد؛
2- روحانية الحدوث و روحانية البقاء
از هنگام پيدايش مجرد بوده و تا آخر هم مجرد باقي ميماند، قهراً طبق اين نظر تغيير و تحولي در آن نخواهد بود؛
3- جسمانية الحدوث و روحانية البقاء
روح جسم بوده، اما به صورت مجرد باقي ميماند.
قول سوم، قول ملاصدرا و پيروان او است.
توضيح: روح در ابتدا ماده بوده كه كم كم در اثر حركت جوهري ماده، رشد كرده و به حد تجرد رسيده وقتي كه كامل شد از بدن مفارقت كرده و به تنهايي (در حال اشراف به بدن) به حيات خود ادامه ميدهد.
گفتني است كه مجرد مراتب دارد، روح در ابتدا به حد تجرد كامل نميرسد، بلكه به مرور زمان تكامل پيدا كرده و پله پله آثار ماديت را از خود دور كرده و به تجرد كامل ميرسد.
به اين مثال توجه كنيد: روح در ابتدا، مثل آب گل آلود است كه در ميان ظرف وجود دارد، بعد كمي صاف و مدتي بعد صافتر و بالاخره به حد زلال ميرسد كه آثاري از گل در آن وجود ندارد، روح هم اين چنين است. در پايان يادآوري ميكنيم كه روح دو نوع تكامل دارد: يكي طبيعي، مثل همان حركت و رشد از مرحله اول تا به حد تجرد كامل رسيدن، ديگري اختياري و ارادي است و آن اين كه در اثر كسب فضايل و عمل به فرامين الهي درجه و ارزش خود را بالا ميبرد.(1)