پرسش:
آيا ميتوان فهميد بلا و گرفتاريها برا اثر گناهان است يا به جهت آزمايش و امتحان الهي؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
بلاها و گرفتاريها علل و عوامل گوناگوني دارد و براي فهم علت اين گونه بلايا نميتوان ضابطه خاصي ارائه نمود، زيرا:
اولاً: علم بشري محدود است و نميتواند به تمامي جهات حوادث آگاهي كامل يابد؛ فقط در صورتي كه از سوي خداوند ياائمه اطهار (ع)، بياني صادر شود، آگاهي مييابد. البته در روايات مواردي به عنوان علت گرفتاريها و عذابها ذكر شده است كه به چند مورد اشاره ميكنيم.
أ) هنگامي كه زنا شيوع پيدا كند، مرگ ناگهاني(1) و زلزله(2) ظاهر ميشود.
ب) هنگامي كه زكات پرداخت نشود، فقر گستردش مييابد.(3)
ثانياً: هر چند در اين گونه روايات، به علت بلاها اشاره شده، ولي آدمي هميشه نميفهمد دقيقاً به چه علت بلا نازل شده است.
البته گاهي انسان احتمالي را بيشتر از ساير احتمالات واقعي مييابد كه شايد درست باشد، مثلاً شخصي حق يتيمي را ضايع ميكند و مال و ثروت او را غصب كرده و وي را مورد ضرب و شتم قرار ميدهد. بعد از مدت بلايي عظيم به سرش ميآيد، در اين جا احتمال بسيار وجود دارد كه آن بلا، نتيجه ظلم و ستم نسبت به يتيم است.
ثالثاً: در هر بلا احتمالات گوناگوني وجود دارد كه برخي مواقع همه يا چند مورد آنها با هم ميتواند دليل وقوع بلا باشد. در مثال بالا، عذاب ديدن به خاطر آزار يتيم است اما براي اطرافيان عامل آگاهي و بيداري از خواب غفلت و درس عبرت است، يا ايمان مؤمنان را افزايش ميدهد، تا به وعدههاي الهي اطمينان بيشتري يابند. در مورد اين حادثه، همه اين احتمالات قابل جمع است.
هر انساني بر احوال خويشتن از بقيه بيشتر آگاه است و در برخي موارد ميتواند به علت مصائب پي ببرد. گذشته از اين كه برخي از بلاها و مصائب، آثار وضعي گناهان ميباشد. البته چنين نيست كه اگر جامعهاي از گناه پاك بود، آن جامعه خالي از بلا و گرفتاري باشد، چون ممكن است خداوند خوبان را به وسيله بلا و گرفتاري امتحان كند. امتحان و آزمايش موجب ترقي و تكامل آنها ميشود.
پينوشتها:
1. مستدرك الوسائل، ج17، ص 357، باب 10.
2. وسائل الشيعه، ج16، ص 275، باب 41.
3. همان.