آیا خدا نیاز به آفزینش داشت؟

پرسش:
خداوند بی نیاز است حتی آفرینش  انسان نیز بر اثر بخشش حضرت حق بوده اما باز این سوال پیش می آید  که نیاز به آفرینش را توضیح لازم است لطفا در این خصوص توضیح دهید؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
در پاسخ به اين سؤال بايد دانست، هدف مندي هميشه با نياز تلازم ندارد، بلكه به هر ميزان موجودي كامل تر و بي نيازتر باشد به رفع نياز ديگران بيشتر اقدام مي كند و اين از ويژگي ها و نشانه هاي موجود كامل و مهربان است.
 براي آگاهي بيشتر در اين باره خوب است به مطالب زير توجه كنيد:
 هدف انسان در كارهايش، رسيدن به كمال يا رفع نقص است؛ مثلاً غذا مي‏خورد تا رفع گرسنگي كند، لباس مي‏پوشد تا خود را از سرما و گرما حفظ كند، ازدواج مي‏كند براي ارضاي نيازي كه در اين باره احساس مي‏كند و...  اما انسان برتر كسي است كه نيازهاي او، منحصر در نيازهاي مادي نيست. انسان دوستي، وطن‏پرستي و آرمان‏خواهي نيز از خواسته‏هاي او است.
انساني كه به يك مستمند كمك مي‏كند و يا سربازي كه در راه وطن يا آرمان خود مي‏جنگد، در واقع به اين خواست‏هاي خود پاسخ مثبت داده است و  با اين فداكاري، احساس رضايت و آرامش مي‏كند و با ترك آن، احساس گناه و ضعف و نقصان مي كنيد. گرچه فايده ظاهري دستگيري مستمند و جانبازي سرباز، به ديگران مي‏رسد، اما او با اين كار به كمال مي‏رسد. حتي اگر قصد به كمال رسيدن را هم نداشته باشد، باز به كمال مي‏رسد؛ چرا كه به كمال رسيدن، يك امر تكويني است. كسي كه يك قدم به جلو برمي‏دارد، در اين قدم برداشتن چه قصد جلو رفتن بكند و چه نكند، به جلو مي‏رود، (البته هر چه قصد انسان پاك‏تر و خالص‏تر باشد كمال او بيشتر است).
اما خداوند، هيچ نقصي ندارد كه با افعالش، قصد رفع آن را داشته باشد و هيچ كمالي را فاقد نيست، تا به كمال رسيدن براي او فرض شود. بلكه خدايي او اقتضاي آفرينش دارد؛ زيرا «آفريدن» به معناي ايجاد كردن است و هر وجودي خير است و فياض بودن خداوند، عطا كردن او است: «و ما كان عطاء ربك محظورا؛ و عطاي پروردگارت منع نشده است»، (1).
البته  فياضيت خداوند از ازل بوده و اين گونه نيست كه با هر آفريدني، فعليتي جديد براي فياضيت او حاصل شود و علت اينكه خداوند همه چيز را يك جا و يك باره نيافريده بلكه اشيا را به ترتيب خاصي و با تقدم و تأخر معيني خلق كرده، اين است كه وجود شي‏ء متأخر، متوقف بر وجود شي‏ء متقدم است؛ يعني، محدوديتي كه باعث ترتيب در آفرينش شده، مربوط به شرايط فعل است، نه محدوديت فاعل.
پی نوشت ها:
1) اسراء، آيه‏ 20