پرسش:
آیا خطبه ی فدکیه بر قلبهای زنگار گرفته ی مردمان آن روز تاثیری هم داشت؟
پاسخ:
با سلام و عرض تسلیت به مناسبت ایام فاطمیه
تأثير خطبه حضرت زهرا عليهاالسلام
أثر خطبتها عليهاالسلام قال: فلم ير بعد اليوم الذي قبض فيه رسولاللَّه صلى اللَّه عليه و آله أكثر باكياً و لا باكيه من ذلك اليوم و ارتجت المدينة و صاح الناس و ارتفعت الأصوات من دار بنيعبدالمطلب و بعض دور المهاجرين والأنصار. (1)
حضرت زهرا نطق آتشين خويش را با كمال شجاعت، در مقابل چندين هزار جمعيت و حضور ابوبكر به پايان رسانيد و با منطق محكم و مستدل خويش او را استيضاح نمود، نقشههاى غاصبانهاش را فاش كرد. فضائل و كمالات خليفهى حقيقى اسلام را بيان داشت. مجلس سخت متشنج شد. افكار عمومى حضار به نفع فاطمه (عليهاالسلام) راى مىداد. ابوبكر در بنبست سختى گير كرد. اگر مىخواست از افكار عمومى پيروى كند و فدك را به فاطمه برگرداند، دو محذور داشت:
اول اينكه: فكر كرد اگر فاطمه در اين قضيه پيروز شد و سخنانش مورد تصديق واقع گشت بيم آن مىرود كه فردا بيايد و خلافت را براى شوهرش مطالبه كند و باز هم خطابهخوانى را آغاز كند.
ابن ابىالحديد مىنويسد: به «على بن فارقى» استاد مدرسهى غربيهى بغداد گفتم: آيا فاطمه (عليهاالسلام) در ادعايش صادق بود يا نه؟ گفت: آرى. گفتم: با اينكه ابوبكر او را صادق مىدانست چرا فدك را به او رد نكرد؟! استاد لبخندى زد و جواب خوبى داد، گفت: اگر در آن روز فدك را به فاطمه مىداد فردا برمىگشت و خلافت را براى شوهرش مطالبه مىنمود و ابوبكر را از مقام خلافت عزل مىكرد و چون قبلاً راستگو شناخته شده بود ممكن نبود عذرى برايش آورده شود. (2)
دوم اينكه: اگر فاطمه (عليهاالسلام) را تصديق مىكرد بايد به اشتباه خودش اعتراف نمايد و بدينوسيله در آغاز خلافت جلو معترضين را باز گذارد و چنين خطرى براى دستگاه خلافت قابل تحمل نبود.
اما ابوبكر شخصى نبود كه به اين زودىها از ميدان در رود. البته اين حوادث را قبلاً پيشبينى كرده بود. فكر كرد در چنين اوضاع و شرائطى كه زهرا افكار عمومى ملت را تسخير نموده، صلاح نيست با خشونت با وى رفتار شود ولى در عين حال بايد به استيضاح او پاسخ دهد و افكار عمومى را تخدير نمايد. پس چه بهتر، از همان برنامهى سابق استفاده نماييم و عوامفريبى را از دست ندهيم و به عنوان دين و اجراى قوانين پيغمبر، فاطمه (عليهاالسلام) را بكوبيم، و برائت خودمان را به اثبات رسانيم. ابوبكر فكر كرد بوسيلهى ظاهرسازى و طرفدارى از دين مىتوان دلهاى مردم عوام را تسخير كرد. و با آن حربه مىتوان هر حقى، حتى خود دين را پايمال ساخت. آرى بوسيلهى تظاهر به دين مىتوان با خود دين مبارزه كرد.
1ـ هكذا في «ى» و في «ألف»: قال: فلم ير باك و لا باكية كان أكثر من ذلك اليوم و ارتجت المدينة و هاج الناس و ارتفعت الأصوات. و في «ه»: قال فما رأينا يوماً أكثر باكياً و باكية من ذلك اليوم. «س»: فما رأيت قوما أكثر باكياً و باكية من ذلك اليوم. و في شرح ابنميثم: قال: فلم ير الناس أكثر باكياً و لا باكية منهم يومئذ. و جاء خطابها عليهاالسلام إلى الأنصار في هذه النسخة هيهنا.
2ـ شرح ابن ابىالحديد ج 16 ص 284.