پرسش:
چه رابطه اي بين حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ و شب قدر وجود دارد؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
خدمت شما عرض کنم حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ ام الائمه و برترين زن جهان از اولين آن ها تا آخرين است. «سيدة النساء العالمين من الاولين و الآخرين»1 در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ است که ايشان در مورد آيه اوّل سوره قدر فرمودند: «ليله» فاطمه است. علاوه بر اين در تأويل آيه اول سوره دخان «ليله مبارکه» که عموم مفسران آن را شب قدر مي دانند، فاطمه ـ سلام الله عليها ـ به عنوان «ليله مبارکه» ذکر شده است. به نظر مي رسد با توجه به موارد ذکر شده و با توجه به اين که فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ به عنوان ام الائمه (که همه خيرات از ناحيه آن ها و به فيض وجود آن ها بر بندگان نازل مي شود) منشأ هر خيري است لذا «ليله» را «ليله القدر» فاطمه ـ سلام الله عليها ـ دانسته اند.
در تفسير فرات کوفي حديثي از امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت شده است، که در اين حديث آمده است: «انا انزلناه في ليله القدر»2 ليله «فاطمه» و القدر «الله» فمن عرف فاطمه حق معرفت ها فقد ادرک ليلة القدر...»3در آيه «ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم» منظور از ليله (شب) فاطمه و منظور از قدر «الله» است. پس هر کس فاطمه ـ سلام الله عليها ـ را آن گونه که حق شناخت ايشان است بشناسد فيض ليلة القدر را درک کرده است.
علاوه بر اين علامه مجلسي مي نويسد: در تاويل آيه «هم و الکتاب المبين انا انزلناه في ليلة المبارکه» وارد شده که کتاب مبين امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ و ليله المبارکه فاطمه ـ سلام الله عليها ـ مي باشد.4
اين قبيل روايات در واقع تفسير بطون قرآن و تأويل آيات قرآن است. علامه مجلسي نيز مي نويسد: «اما تاويل حضرت صادق ـ عليه السلام ـ «ليله القدر» را به «فاطمه» اين بطني از بطون آيه است. و تشبيه حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ به ليله (شب) يا به خاطر ستر و عفاف فاطمه است يا به خاطر آن ظلم وجوري است که ايشان را فرا مي گيرد و مي پوشاند.»5
علامه در جاي ديگربا توجه به آيه «هم و الکتاب المبين انا انزلناه في ليله مبارکه»6 مي نويسد: «اين تعبير از فاطمه به ليله به اعتبار عفاف و مستوريت ايشان از خلايق از جهت صورت و رتبه (شأن و مقام) است. علاوه بر اين خير (خوبي، رحمت) از آن حضرت بدون واسطه صادر مي شود.»7 سپس مي نويسد: اين بطن آيه است که ظاهر آيه نيز به آن دلالت دارد. زيرا نزول قرآن در شب قدر، هدايت خلق و ارشاد آن ها به شرايع ديني و ثبات آن ها بر حق تا انقضاء دنيا، جز با وجود امامي که تمامي حوائج مردم را مي داند امکان پذير نيست. و اين امر به نصب حضرت امير ـ عليه السلام ـ و قرار دادن ايشان به عنوان مخزن علم قرآن ـ هم از جهت لفظ و معني و هم از جهت ظاهر و باطن، محقق شد. تا مصداق «کتاب مبين» شود و اين امر هم چنين با ازدواج آن حضرت با سيد النساء (فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ ) محقق شد تا از آن دو وجود، ائمه اطهار تا روز قيامت دوام داشته باشد.»8
نتيجه گيري: با توجه به رواياتي که عمدتاً از حضرت صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده ايشان ليله يا ليله قدر را حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ ذکر کرده اند. بدون شک اين روايات تأويل و بطني از بطون قرآن مي باشد که ائمه اطهار ـ سلام الله عليها ـ با علم بي پايان خويش به اين تأويلات آگاه بودند. «و ما يعلم تأويله الا الله و الراسخون في العلم» و اين تأويل يا به خاطر ستر و عفاف و پوشش حضرت مي باشد و يا به اين خاطر که آن حضرت به واسطه اين که ام الائمه است (و هر چه فيض و برکت در عالم است به واسطه ايشان و ائمه اطهار است) در حقيقت ايشان ريشه و منشأ خير و برکت هستند.
نکته ديگري نيز مي توان دوباره افزود و آن اين که، خداوند در قرآن از حضرت زهرا به کوثر تعبير مي کند کوثر يعني خير کثير که دائماً در حال جاري شدن است، از اين جهت که فرزندان حضرت زهرا در جهان هستي از جايگاه ويژه برخوردارند و خير و برکات در دنيا با توجه به وجود آن ها در جريان است و مردم از آن بهره مند هستند شايد به خاطر آن حضرت را معادل ليله القدر دانسته اند. چون تمام برکات معنوي و مادي از ناحيه او متوجه بشريت است.
پی نوشت ها:
1 . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، 1404، ج43، ص 26.
2 . قدر / 1.
3 . کوفي، فرات بن ابراهيم بن فرات، تفسير فرات کوفي، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، (1416 ـ 1374)، چاپ دوم، ص 581.
4 . مجلسي، محمد باقر، پيشين، ج25، ص 99.
5 . همان، ج25، ص 99.
6 . دخان / آيات ابتدايي.
7 . علامه مجلسي، پيشين، ج48، ص 90.
8 . همان.