آیا عذاب قبر همگانی است؟

پرسش:
آیا عذاب قبر همگانی است؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
از بعضي احاديث استفاده مي‏شود كه فشار قبر براي همه بدون استثنا وجود دارد، منتهي در بعضي شديد است و كيفر اعمال محسوب مي‏شود، و در بعضي ملايم‏تر و به منزله كفّاره گناهان و جبران كوتاهي‏ها است. رسول اكرم‏صلي الله وعليه وآله هنگام دفن صحابي معروف "سعد بن معاذ" فرمود: "هيچ مؤمني نيست مگر اين كه‏ فشار در قبر دارد"(1)
امام صادق‏عليه‏السلام فرمود: "فشار قبر براي مؤمن كفاره ضايع كردن نعمت‏ها توسط او است".(2)  
اما از روايات ديگر استفاده مي‏شود كه بعضي از مؤمنان فشار قبر ندارند و بعضي از اعمال خير سبب مي‏شوند كه انسان فشار قبر نداشته باشد.
در حديثي آمده: "هر كس به قرائت سوره زخرف مداومت كند، از فشار قبر در امان است". (3)
رسول الله ‏(ص) فرمود: "هر كس روزي صد مرتبه بگويد: لا اله الا الله الملك الحق المبين" از فقر و وحشت قبر در امان است، و درهاي بهشت برايش باز مي‏شود".(4)
در روايتي آمده: "كسي كه ركوعش (در نماز) را به تمام و كمال انجام دهد، هيچ وحشتي در قبر برايش وارد نمي‏شود".(5) حضرت صادق‏عليه‏السلام فرمود: "برخي انسان ها را از اذان ظهر روز پنجشنبه تا اذان ظهر روز جمعه خداوند از فشار قبر پناه مي‏دهد".(6) نيز فرمود: "كسي كه چهار مرتبه حج به جا آورد، فشار به او نمي‏رسد".(7) اميرمؤمنان‏ علي (ع) فرمود: "هر كس در هر جمعه سوره نساء بخواند، از فشار قبر در امان است".(8)
 اين قبيل روايات می تواند ، روایات پیشین را خاص عده ای خاص کند. بنابراین مي‏توان از اين روايات استفاده كرد كه بعضي از مؤمنان فشر قبر ندارند.
صورت نكير و منكر در شب اوّل قبر متفاوت است. براي كفار و اهل معصيت به صورتي بسيار وحشتناك و ترسناك ظاهر مي شوند و براي مؤمن با چهره خوب و خوشحال كننده.
ابا بصير به حضرت صادق(ع) عرض كرد: فدايت شوم! نكير و منكر بر مؤمن و كافر با يك چهره وارد مي شوند؟ فرمود: نه.(9)
در روايت آمده كه شب اوّل قبر، براي مؤمنان و نيكوكاران دو فرشته با نام هاي (بشير و مبشر )كه گوياي چهره زيباي آن دو است، مي آيد و بشارت روح و ايمان مي دهد، امّا براي كافران و بدكاران،‌ دو فرشته به نام هاي (نكير و منكر )مي آيد (كه گوياي چهره نازيباي آن دو است) و حامل عذاب الهي هستند.
خداوند شمول رحمتش و در امان بودن از عذاب و فشار قبر را بر همه ما عنايت فرمايد.

پي نوشت ها:
1.ناصر مكارم شيرازى، پيام قرآن، ج 5، ص 468.
2. بحارالانوار، ج 6، ص 221.
3.همان.
4. سفينة البحار، ج 2 ص 397، ماده: قبر.
5-6-7-8. شيخ عباس قمي، سفينة البحار، ج 2، ص 397.
9. بحارالانوار، ج 6، ص 264.