پرسش:
آیا پس از مرگ ما انسان ها می توانیم باز همدیگر را دیدار کنیم و همدیگر را می شناسیم؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
شاید ابتدا به ذهن افراد نا آشنا به روایات خطور کند که هر کس بعد از مرگ ، در عالمی به نام برزخ به سر می‌برد و در آن جا هیچ گونه اطلاعی از سایر برزخیان (دوستان و غیر دوستان) ندارد ،بلکه در عالم بی خبری نگاهداری می‌شود تا قیامت بر پا شود ، ولی بر خلاف چنین ادعایی از روایات معصومان (علیهم السلام) استفاده می‌شود که آنان در عالم برزخ یکدیگر را می‌شناسند و به دیدار یکدیگر نیز می‌روند.
در روایتی حمادبن عثمان از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند ، حضرت در جواب این سؤال که آیا ارواح مومنان با یکدیگر ملاقات می‌کنند ؟ فرمودند بله و از یکدیگر سؤال می‌کنند و یکدیگر را می‌شناسند وهنگامی که او (یکی از آن ها) را دیدی ، می‌گویی فلانی است. (1)
برخی از روایات با تعبیر « یتزاورون» زیارت و ملاقات‌های ارواح با یکدیگر را بیان می‌کنند.(2)
در بیانی دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است که ارواح مومنان در کوه‌های رضوی،آل محمد را می‌بینند و از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های آنان بهره مند می‌شوند و در مجالسشان با آنان به گفت وگو می‌پردازند.(3)
در برخی از روایات آمده است که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که وقتی یک شخص از دنیا برود ، ارواح دیگران نزد او آمده و از آنان در باره کسانی که از دنیا رفته اند یا هنوز زنده اند سؤال می‌کنند ، پس اگر گفت: زنده است ، به او امیدوار شوند ، ولی اگر گفت :مرده است می‌گویند سقوط کرده است (زیرا اگر سقوط نکرده بود و به عذاب الهی وارد نشده بود هم اکنون نزد ما بود) سپس به یکدیگر می‌گویند: او را ترک کنید و بگذارید تا از مرارت‌ها و سختی‌های مرگ آرامش یابد.(4)
بنا بر این طبق این روایات ، برزخیان همدیگر را بعد از مرگ می‌شناسند و امکان سخن گفتن با یکدیگر را دارند و یکدیگر را ملاقات می‌کنند.
پی‌نوشت‌ها:
1ـ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار،ج6 ، ص234
2ـ همان،ص 234 و 242
3ـ همان، ج6،ص243
4ـ همان ص 269 ومحمدبن یعقوب کلینی، فروع کافی،ج3،ص244