پرسش :
سرنوشت پس از مرگ افراد غیر مسلمان مانند مسیحیان و یهودیان حتی کسانی که دین خاصی ندارند نظیر اسکیموها ، سرخپوست ها و بومیان استرالیا که حتی نامی از اسلام نشنیده اند چه خواهد شد ؟ آیا همه آن ها به جهنم خواهند رفت ؟
پاسخ:
با سلام و اهدای امید
بر اساس آموزه هاي ديني سرنوشت هر كس در گرو ايمان و عمل صالح و باور و پذيرش دين حق در زمان خود او است. همه اديان الهي تا وقتي كه دين الهي بعدي نيامده، دين حق محسوب مي شوند . افرادي كه قبل از ظهور حضرت مسيح (ع) به دين حقيقي موسي (ع) باور داشته و به آموزه هاي وحياني آن عمل نموده اند، از نظر قرآن مؤمن محسوب مي شوند. همچنين مسيحياني كه قبل از بعثت پيامبر اسلام (ص) به دين عيسي مسيح (ع) باور داشته و طبق دستورات او عمل نموده اند مؤمن اند و رستگار . تفاوتي از حيث درجه با مؤمنان ساير اديان در زمان حقانيت دين خودشان ندارند ،بلكه ملاك و ميزان ايمان و تقوا و عمل صالح، دين حق مي باشد .
اما با آمدن دین بعدی - مثلا در زمان کنونی - شرایط متفاوت خواهد بود و پیروان ادیان دیگر را نمی توان مومنان کامل و حقیقی دانست .
اصولا به حکم عقل هر انسانی وظیفه دارد با تحقیق و بررسی به دنبال یافتن دین صحیح و حق در هر زمان برود و تا جایی که زمینه های فکری و موقعیت های اجتماعی به وی کمک می رساند، باید در این راستا تلاش نماید تا حقیقت را برای خود به دست بیاورد؛ اگر در این زمینه کوتاهی ورزید و به دنبال یافتن حقیقت نرفت، یا تلاشی درخور از خود نشان نداد و بر دین آباء و اجدادی خود کورکورانه باقی ماند، این فرد کافر محسوب شده مستحق عذاب و مجازات الهی است و این کوتاهی از او بخشیده نخواهد شد .
اما افرادي كه در زمان خود در كشف حقيقت كوتاهي نكردند، ولي دين حق را نيافتند و يا اصلا در محيطي بودند كه امكان دسترسي به دين حق نداشتند و يا خوب به آن ها معرفي نشد، به آنان منكر و مخالف اطلاق نمي شود تا اينكه مستحق عقوبتي باشند.
شهید مطهرى (ره) در این باره مىگوید:
«اگر کسى در روایات دقت کند، مى یابد که ائمه (ع) تکیه شان بر این مطلب بوده که هر چه بر سر انسان مىآید، از آن است که حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق، تعصب و عناد بورزد و یا لااقل در شرایطى باشد که مىبایست تحقیق و جستجو کند و نکند. اما افرادى که ذاتاً و به واسطه قصور فهم و یا به علل دیگر در شرایطى به سر مىبرند که مصداق منکر و یا مقصر به شمار نمىروند، آنان در ردیف منکران و مخالفان نیستند.
ائمه اطهار بسیارى از مردم را از این طبقه مىدانند. این گونه افراد داراى استضعاف و قصور هستند و امید عفو الهى درباره آنان مىرود ». (1)
این گروه - که بی دینان و افراد دور از تمدن های بشری در این زمره واقع می شوند - در فرهنگ دين به عنوان مستضعفان فرهنگي شناخته می شوند که واقعاً و حقیقتاً به دنبال حقیقت و دین حق بودند، اما به دلایلی بر آن دست نیافتند ، ولی بر اساس باورهای فطری و عقلی و یا دین های سنتی که داشتند، انسان های درستکاری بودند ، در اين صورت مورد عفو الهی قرار خواهند گرفت .
زیرا خداوند در قرآن می فرماید: ما از هر کس بیش از اندازه وسع و توانش تکلیف نمی خواهیم (2)، پس محاسبه اعمال آنان، بر پایه عدل خداوندى به نسبت توان شان و عمل طبق عقل و فطرت و باور خودشان صورت می گیرد.
1. شهيد مطهري، مجموعه آثار ، ج 1، ص 320.
2. سوره بقره، آیه 282.