پرسش:
آيا موقعيت شهر مكّه در گسترش دعوت پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) تأثيرى داشته است؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
آرى، موقعيت جغرافيايى، تاريخى، تجارى و امنيتى شهر مكّه و نيز وجود كعبه در اين شهر و قداست آن سرزمين و وقوع حوادث بسيار مهم در آن، تأثير به سزايى در گسترش دعوت رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) و توجّه مردم حجاز به پيام الهى حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم)داشته است.
وقتى حضرت ابراهيم(عليه السلام) هاجر و اسماعيل را در سرزمين مكّه گذاشت، به هنگام بازگشت اين گونه دعا كرد: (رَبَّنا اِنّى اَسكَنتُ مِن ذُرِّيَّتى بِواد غَيرِ ذى زَرع عِندَ بَيتِكَ المُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاوةَ فَاجعَل اَفئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهوى اِلَيهِم وارزُقهُم مِنَ الثَّمَرتِ لَعَلَّهُم يَشكُرون[1] پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمين بى آب و علفى در كنار خانه اى كه حرم تو است ساكن ساختم تا نماز را برپاى دارند. تو دل هاى گروهى از مردم را متوجّه آن ها ساز و از ثمرات به آن ها روزى ده، شايد آنان شكر تو را به جاى آورند.)
از اين آيه و مانند آن استفاده مى شود كه با دعاى مستجاب حضرت ابراهيم(عليه السلام)، شهر مكّه، زمينه توجّه به خدا و نماز و پذيرش دعوت پيامبران را يافته است.
از سوى ديگر، خدا چنين اراده كرده بود كه شهر مكّه از دير زمان، بزرگ ترين مركز عبادت و پر سابقه ترين كانون توحيد باشد؛ براى همين آن جا را حرم امن خويش قرار داد و جايگاه ويژه اى به آن بخشيد. اين توجّه ويژه پروردگار به شهر مكّه، سبب شد تا پيام رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) نيز با قوّت و سرعت بيش ترى در سرزمين حجاز و بلكه در كلّ جهان منتشر گردد.[2] خلاصه اين كه :
1. شهر مكّه به خاطر دارا بودن جهات مذهبى و جغرافيايى در گسترش دعوت اسلام نقش داشته؛ زيرا شهر مكّه نزد ساير پيامبران هم مقدّس بوده و بسيارى از پيامبران بزرگ از جمله حضرت ابراهيم ، موسى(عليه السلام) ، عيسى(عليه السلام) و ... كعبه را زيارت كرده بودند .
2. اين شهر در منطقه اى سوق الجيشى قرار دارد و يكى از شاه زاده هاى بازرگانى جهان بوده از اين رو، دعوت اسلام به سرعت مى توانست در ساير نقاط جهان گسترش يابد.
3. دور بودن شهر مكّه و كم توجهى قدرت هاى بزرگ آن زمان به اين شهر موجب مى شد قدرت هاى منطقه اى ، در اوايل بعثت ، انگيزه چندانى براى مبارزه با اسلام نداشته باشند و اسلام به خوبى و بدون مزاحمت گسترش يابد .
[1]. ابراهيم/37 .
[2]. ر.ك: تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 10، ص 363 ـ 369، دارالكتب الاسلاميه.