پرسش:
آيه شريفه "كل شي هالك إلاّ وجهه" با جاودانگي انسان چگونه سازگار است؟
پاسخ:
با سلام و ادب و سلامتي، از ارتباط شما با سایت طلبه پاسخگو سپاسگزاریم
اين آيه، همانند آيه شريفه سوره الرحمن است: "هر آنچه روي زمين است، فاني است و آنچه باقي ميماند، وجه الهي است كه صاحب جلال و كرامت است".(1)
در اين آيه با صراحت بيشتر از فنا و هلاك آنچه در زمين است، سخن گفته است. فنا و هلاك شدن به معناي نيست شدن نيست، بلكه به معناي نابود شدن در دنيا و انتقال به نشئه (عالَم) ديگر و رجوع به خدا است،(2) در عين حال حقيقت اين عالم كه وَجْه و نمود الهي است، باقي ميماند.
چون طبيعت مادر در هر حال دگرگوني دايمي است، هر لحظه چيزي از بين رفته و چيزي ديگر جايگزين ميشود، تا زماني كه طومار عالم طبيعت در هم پيچيده و از بين ميرود و زمين نابود شده و به غير زمين تبديل خواهد شد. به دنبال آن، جنبهاي از وجود انسان كه از عالم برتر و عالم علوي است، باقي ميماند؛ بنابراين طبق آيه شريفه، آنچه از انسان هلاك ميشود، جنبه مادي و طبيعي است و آنچه جاودانه است و باقي ميماند، روح و ملكات روحاني انسان است. طبق اين معنا هيچ تضادي بين آيه شريفه و آن حقيقت جاودانه انسان نبوده، بلكه با هم سازگارند.
در مورد وجه الهي در اين شريفه چند تفسير شده است. مرحوم علامه ميفرمايد: "وجه هر چيزي عبارت است از سطح بيروني آن. از آن جايي كه خدا منزّه است از جسمانيّت و داشتن حجم و سطح، معناي اين كلمه در مورد خدا، بعد از حذف محدوديّت و نواقص امكاني، عبارت ميشود از نمود خدا. نمود خدا صفات كريمه او است كه بين او و خلقش واسطهاند و بركات و فيض او به وسيله آن صفات بر خلقش نازل ميشود و خلايق آفرينش و تدبير ميشوند.
آن صفات عبارت است از: علم و قدرت و شنوايي و بينايي و رحمت و مغفرت".(3)
اما وَجْه در بيان معصومان(ع) به معناي دين خدا يا راه حق تفسير شده كه "همه چيز از بين رفتني است، اما حقيقت و دين خدا ميماند".(4)