پرسش:
با توجه به آيه 155 سوره بقره امتحهانات الهي براي چه انجام مي شود و چه کساني در آن قبول مي شوند؟
پاسخ:
امتحان خدا عمومي است و همه را در بر مي گيرد و همه اتفاق هايي هم که مي افتد ، امتحان است. امتحان سنت عمومي خدا است.
خداوند انسان را براي خدا گونه شدن آفريده و اين مقام را بايد کسب کند .اين مقام به رايگان به کسي عطا نمي شود . انسان ها قوه رسيدن به اين مقام را دارند ولي بايد اين استعداد را شکوفا کنند و استعداد ها در ابتلا ها و سختي ها ظاهر شده و شکوفا مي گردد.
خدا مي خواهد انسان ها را بسازد و امتحان ها و گرفتاري ها را پيش مي آورد تا انسان هاي با اراده در کوره امتحان و ابتلا ساخته شوند و خالص گردند مانند آهنگري که مي خواهد از آهن سرد و بي شکل ابزاري مفيد و کارآ بسازد، پس آن را در کوره داغ کرده و با پتک و سندان مي کوبد. آن قدر داغ کردن و کوبيدن را ادامه مي دهد تا آهن آبديده شود و شکل بگيرد و ضايعات بي قابليت سوخته و جدا شوند و به کناري ريخته گردند .
در ايه 140 -142 آل عمران فلسفه آزمايش به تمامي ذکر شده است :
!- ليعلم الذين آمنوا
2- يتخذ منکم شهداء
3-ليمحص الله الذين آمنوا
4- يمحق الکافرين
خداوند به همه چيز ،چه پنهان و چه آشکار علم دارد و در اين جا منظور از علم خدا، آشکار کردن و معلوم گردانيدن و ايجاد کردن است . ايجاد و آشکار کردن ايمان دروني آدميان با پيش آوردن امتحانات است. به بيان سعدي :
تا مرد سخن نگفته باشد عيب و هنرش نهفته باشد
و
خوش بود گر محک تجربه آيد به ميان تا سيه روي شود هر که در او غش باشد
دوم جهت براي امتحان و ابتلا اين است که خداوند انسان هاي برگزيده را براي اتمام حجت در قيامت معلوم کرده و بر گزيند .خداوند به انسان ها قابليت رسيدن به درجات بالاي ايمان را داده و خود پشتيبان و نگهدار کساني است که از حضرتش ياري و حمايت بطلبند. در اين ميان در هر عصر و نسل انسان هاي دنيا طلب و... سعي در غير ممکن جلوه دادن حق طلبي و حق خواهي و حق گرايي دارند تا گمراهي خود را توجيه کنند .خداوند هميشه امتحان و ابتلا هاي سخت به خصوص براي حق جويان پيش مي آورد تا آنان با موفقيت از اين امتحان ها بيرون آيند و حجت خدا بر گمراهان شوند و ممکن بودن حق جويي و حق پويي را ثابت کنند.در روايتي آمده:
در روز قيامت زن زيبايي را که به خاطر زيبايي و جمال خود به فساد کشيده شده ، مي آورند. او مي گويد : خدايا مرا زيبا آفريدي ، از اين رو به اين گرفتاري دچار شدم . پس مريم را مي آورند و مي پرسند: تو زيباتر بودي يا مريم؟ما او را جمال و زيبايي داديم ولي به گناه آلوده نشد و براي حجت عليه مردان جوان زيباروي فاسد ، حضرت يوسف را مي آورند(1)
خالص کردن مؤمنان سومين جهت براي امتحان است.مؤمنان در سرد و گرم و بالا و پايين روزگار گرفتار مي شوند تا با ايمان آوردن و توبه هاي مداوم و رو آوردن هاي پي در پي به درگاه خدا ،خالص شوند و خداگونه گردند.
چهارمين جهت امتحان، برآوردن کامل لباس ايمان از تن کساني است که صلاحيت ندارند. بي ايمانان بسيار ادعاي ايمان و اخلاص و فداکاري دارند . خداوند با پيش آوردن امتحانات و ابتلاءات کفر، دروني آنان را آشکار مي کند و لباس ظاهري ايمان را از تن آنان بر مي کند.
آري خدا انسان را به دنيا آورده تا با اختيار خود راه بندگي بپويد و خدا را بر گزيند . به سوي لقاي جمال جميل حق رهسپار شود . براي بالا بردن مؤمنان واقعي و باز داشتن مدعيان ايمان ابتلاءات را پيش مي آورد. تنها مؤمنان واقعي در امتحان قبول مي شوند.
1-تاريخ انبيا ، رسولي محلاتي،ج2،ص295 به نقل از روضه کافي.