سه خصلتی که نمازگزاران واقعی دارند

واژه «عبادت» در اصل به نظر بسیارى از واژه شناسان به معناى «خضوع» است و طبرى در تفسیر «جامع البیان» مى‌گوید: اصل عبودیت که به نظر او شامل عبادت نیز مى‌شود، نزد همه عرب به معناى ذلت و خاکسارى است.

ابوعلی سینا معتقد است: «العبادة هی غایة الخضوع و التذلّل؛ عبادت نهایت خصوع و فروتنی است» و شهید مطهری در تعریف عبادت آورده است: پرستش آن حالتی است که در آن، انسان یک توجهی می‌کند که از ناحیه باطن خودش به آن حقیقتی که او را آفریده‌است و خودش را در قبضه قدرت او می‌بیند، خودش را به او نیازمند و محتاج می‌بیند. در واقع سیری است که انسان از خلق به سوی خالق می‌کند. این امر اساساً قطع نظر از فایده و اثری که داشته باشد، خودش یکی از نیازهای روحی بشر است.

آگاهی عمیق و بصیرت و اندیشه در دین، رمز ارزشمندی کارها و عبادات است و بدون آن عمل، فاقد ارزش لازم است لذا یکی از مواردی که می‌تواند ما را در انجام عبادت، راغب کند پی‌بردن به حکمت عبادات است.

آیت‌الله جوادی آملی از جمله کسانی است که به طور مفصل درباره حکمت و فلسفه اعمال عبادی دین مبین اسلام سخن گفته است. آنچه در ادامه می‌خوانید به موضوع «همنشینی نمازگزار با فرشتگان» می‌پردازد که برگرفته از بیانات این عالم فرزانه است.

همنشینی با فرشتگان
ذیل آیه یکم سوره مبارکه «فاطر» مبنی بر «الْحَمْدُلِلهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَةِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» آمده است که جعفر طیار وقتی دو دستش را در راه خدا داد، خدای سبحان به او دو بال مرحمت کرده که «یَطِیرُ بِهِمَا مَعَ الْمَلَائِکَةِ فِی الْجَنَّةِ » وی با آن دو بال به همراه فرشتگان در بهشت، مشغول پرواز است. فضیلت حشر با فرشتگان، که هیچ لذتی بالاتر از آن نیست، در روایات برای بنده صالح خدا، حضرت ابوالفضل العباس(ع) نیز گفته شده و اینگونه پاداش‌های غیبی، ظهور راز عبادت و اطاعت و بروز روح بندگی است.

امام باقر (ع) می‌فرماید: «مـا مـِنْ عـَبـْدٍ مـِنْ شـیـعـَتـِنـا یَقُومَ إِلَى الصَّلاةِ إِلا اکْتَنَفَتْهُ بِعَدَدِ مَنْ خالَفَهُ مَلائِکَةٌ یُصَلُّونَ خَلْفَهُ یَدْعُونَ اللّهَ لَهُ حَتّى یَفْرُغَ مِنْ صَلاتِهِ»‌هیچ بنده‌ای از شیعیان ما به نماز نمی‌ایستد جز آنکه به تعداد مخالفان او فرشتگان وی را در بر می‌گیرند و پشت سر او نماز می‌گزارند، و برای او دعا می‌کنند تا از نماز فراغت یابد.

انسان می‌تواند امام فرشتگان باشد. قرآن هم تشویق می‌کند که شما آن قدر می‌توانید رشد کنید که بگویید «وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً» خدایا، ما را به جایی برسان که اهل تقوی به ما اقتدا کنند. آنان تابع ما باشند و ما آنان را رهبری کنیم.

از امام محمد باقر علیه‌ السلام روایت شده است که نمازگزار سه خصلت دارد:
خصلت اول: وقتی نمازگزار به نماز ایستاد، فرشتگان از آنجا تا دورنمای آسمان او را در بر می‌گیرند و او در میان صفوف فرشتگان است. این چه عبادتی است که همه فرشتگان مأمور حفظ انسانند تا وسوسه‌ها، شیطان، وهم و خیال از هیچ راهی نتوانند نمازگزار را به خود متوجه کند؟ اگر نمازگزار با حضور قلب، متوجه نماز شود، در حصار امن فرشتگان قرار می‌گیرد.

گاهی نمازی خوانده می‌شود، ولی وقتی تمام شد، صورتش سیاه است به نمازگزار می‌گوید: «تو مرا ضایع کردی خدا تو را ضایع کند» و گاهی صورتش سفید و روشن است و می‌گوید: «تو مرا حفظ کردی خدا تو را حفظ کند».

شیطان در کمین نماز، روزه و کارهای خیر است، در کنار خیر می‌نشیند و وسوسه می‌کند. خودش گفته: «لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ» من در کمین راست تو می‌نشینم، کمین می‌کنم و نمی‌گذارم عبور کنید. مرکز فساد و گناه، کمینگاه شیطان است. در نماز وسوسه می‌کند، یک وقت انسان متوجه می‌شود که نمازش تمام شده و می‌گوید «اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَکَاتُهُ»!

خصلت دوم اینکه: خیرات از چهره‌های آسمان پیوسته بر سر نمازگزاران فرود می‌آید تا نمازش را به پایان برساند.
خیر چیست؟ ما چه چیز را خیر می‌دانیم؟ بعضی عمرها با برکت است. دوست خوب، استاد خوب، شاگرد خوب، فرزند صالح و داشتن اخلاص، خیرات و وسیله رساندن انسان به خیر نهایی است. تمام آنچه ذکر شد در سایه نماز تحصیل می‌شود و نمازگزار به مدد این عبادت، مستحق نزول خیرات و خوبی‌ها می‌شود.

خصلت سوم اینکه: خدای سبحان فرشته‌ای را وکیل کرده تا به نمازگزار بگوید: تو اگر بدانی با چه کسی مناجات می‌کنی، دست از نماز بر نمی‌داری.

لذا از معصوم (ع) رسیده است که «أَذِقْنِی فِیهِ حَلاوَةَ ذِکْرِکَ» شیرینی یادت را به من بچشان چون ما نچشیدیم، نماز برایمان عادی است اینکه ما نماز می‌خوانیم و چیزی از نورانیت حس نمی‌کنیم برای آن است که نماز را با آداب و اسرار آن نخوانده‌ایم.