عالم «برزخ» چقدر با دنیا فاصله دارد؟

عالم مردگان از جمله عوالمی است که همواره وقتی با آن مواجه می‌شویم سؤالات و ابهامات بسیاری برای ما به وجود می‌آید و هر فردی علاقه دارد بیشتر از این عالَم بداند چراکه مرگ از جمله مباحثی است که هر فردی روزی با آن دست به گریبان خواهد شد. آنچه در ادامه می‌‌آید بخش نخست از سلسله مباحثی است که به طرح پرسش و پاسخ درباره مرگ و معاد می‌پردازد و از کتاب «عالم برزخ؛ عالم حیات و زندگی» نوشته حجت‌الاسلام اسدالله محمدی‌نیا از پژوهشگران حوزه علمیه قم عنوان می‌شود:

با توجه به مطالب گذشته روشن شد فاصله عالم برزخ با دنیا زمانی و مکانی نیست تا بگویند انسان از دنیا تا بخواهد به عالم برزخ برود، چند سال طول می‌کشد یا دنیا یک مکانی است و برزخ مکانی دیگر. بلکه فاصله آن دو رتبی است مثل عالم انسانی و حیوانی، زیرا اگر انسان فقط به فکر شهوت و شکم باشد در عالم حیوانی به سر می‌برد چراکه حیوان تمام تلاش آن دو است و اگر از فطرت و عقل و دستورات قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام استفاده کرد و از مرز شهوت و شکم دیدگاهش را بالاتر برد، به عالم انسانیت راه می‌یابد.

انسان در همین دنیا اگر همان مسیری که قرآن و عترت بیان کردند را عمل نمود از عالم دنیا فراتر می‌رود و به تدریج می‌تواند عالم برزخ را درک کند؛ درک عالم برزخ برای اولیای الهی و ائمه اطهار (ع) مسئله رایجی بود چنانچه قرآن کریم در سوره مبارکه «تکاثر» می‌فرماید:

«.. لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقین، لَتَرَوُنَّ الْجَحیمَ»؛ اگر شما علم یقین به آخرت داشتید جهنم(برزخی) را در همین جهان با چشم دل مشاهده می‌کردید.

حضرت علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه در وصف متقین می‌فرماید: «فَهُمْ وَ الْجَنَّةُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُنَعَّمُونَ، وَ هُمْ وَ النَّارُ کَمَنْ قَدْ رَآها فَهُمْ فِیها مُعَذَّبُونَ». (خطبه 193)

بهشت(برزخی) برای آنان چنان است که گویا آن را دیده‌ و در نعمت‌های آن به سر می‌برند و جهنم را چنان باور دارند که گویی آن را دیده‌ و در عذابش گرفتارند.

به بیان دیگر اگر انسان در همین دنیا کمی از شکم و شهوتش زد و مواظب گوش و چشم و زبانش بود و واجبات را انجام داد و محرمات را ترک کرد و در حد توان به مستحبات و مکروهات توجه داشت خداوند گوشه‌ای از عالم برزخ را به او نشان خواهد داد.

خواب‌هایی که برخی از مؤمنان می‌بینند نمونه‌ای از برزخ است، در مقابل خواب‌های وحشتناکی که بعضی از ظالمان و گناهکاران می‌بینند به طوری که سراسر وجودشان را رعب و ترس برمی‌دارد گوشه‌ای از عالم قبرشان است. بنابراین اگر کسی دقت کند در همین دنیا گاهی خداوند ذره‌ای از عالم قبر را نشان می‌دهد اما غفلت مانع است.

به عبارت روشن‌تر فاصله بین دو چیز، گاهی زمانی است مثل آنکه فردی امروز به دنیا می‌آید و شخص دیگری هفته یا سال بعد متولد می‌شود و گاهی هم فاصله مکانی است مانند اینکه شخصی در قم زندگی می‌کند و فرد دیگری در مشهد است اما فاصله میان «دنیا و برزخ» زمانی و مکانی نیست بلکه فاصله میان آن دو رتبی و مرتبه‌ای است مثل دو نفری که در یک زمان در یک اتاق هستند اما یکی بیدار و یکی خواب است.

این دو نفر فاصله زمانی و مکانی که با هم ندارند فقط رتبی و مرتبه‌ای دارند؛ یعنی یک رتبه، مقام و موقعیت عالم دنیا را دارد که بیدار است و دیگری موقعیت عالم برزخ متصل را دارد که در حال خواب دیدن است.