پرسش:

سلام آقای پاسخگو

خواستم بدونم موانع استجابت دعا چیه؟ چرا هر کاری میکنم دعام بالا نمیره؟ دیگه خسته شدم.

پاسخ:

با سلام و ادب خدمت شما

عرض کنم که اگر دعایی مستجاب نمی شود حتما به مصلحت هست یا به نحو دیگری به اجابت میرسد که صلاح بیشتر در آن است و یا مانعی در اجابت هست که به مواردی از این موانع اشاره می کنم:

1. غفلت:

در چندین روایت(1) وارد شده که خداوند عزوجل دعاء را که از دل غافل برخاسته شده مستجاب نمی کند . یا دل سخت . پس هرگاه دعاء می کنی اقبال قلب داشته باشی و یقین به اجابت کن ، و در روایتی دارد که گمان کن که حاجتت بر در است . و در روایت معتبر(2) از امام ششم علیه السلام هشام بن الحکم ذکر کرده که چون پیغمبر صلی الله علیه و آله استسقاء کردند ( یعنی از خداوند باران خواستند ) باران آمد تا آنکه گفتند : غرق است . حضرت به دست مبارک اشاره کرده بفرمایند :

اللهم حَوالینا وَلا عَلَیْنا . ابرها پراکنده شدند ، به حضرت عرض کردند . استسقاء کردی ، باران نبارید . سپس استسقاء کردی . باران بر ما بارید . فرمود : دعا کردم و نیتی نداشتم . سپس دعا کردم و نیت داشتم ( که باران آمد و در قصص الانبیاء قطب راوندی(3) از گفته شیخ صدوق به سند معتبر از امام ششم علیه السلام ذکر کرده مردی در بنی اسرائیل از خداوند 33 سال خواست که پسری به وی عنایت کند . چون دید خداوند تعالی اجابت نمی کند تا آنجا که کسی در خواب به وی گفت ، تو از خدا می خواهی به زبان بد و دل سرکش که پاک نیست ، و نیتی که راستی ندارد . بد زبانی را کنار گذار ، و قلیت از خداوند پرهیز کند ( مخالفت نکند ) و نیت تو نکو باشد . این دستور را به کار برد ، پسری برایش متولد شد .

2. دعاء نکردن تا نزول بلا:

1 هشام بن سالم در روایتی(4) صحیح از امام ششم علیه السلام ذکر کرده ، هر که پیشاپیش دعا نکند . هنگامی که بلاء بر او نازل شد دعایش مستجاب نگردد . و فرشتگان گویند صاحب صدا را نمی شناسیم ( یا این صدا را نمی شناسیم ) . و در روایت معتبر(5) هارون بن خارجه از امام ششم علیه السلام وارد شده که دعا در زمان راحتی و وسعت زندگی ( و نبودن بلا ) حوائج را در زمان بلاء بیرون آورد ، و در روایت(6) معتبری دیگر ، سماعه از امام ششم علیه السلام دارد که هر که شاد می شود دعایش مستجاب شود . در وقت سختی ، پس در زمان رفاه و وسعت زندگی دعا کند . و در روایتی ضعیف(7) ( مرسل ) از امام هفتم علیه السلام دارد که علی بن الحسین علیهماالسلام می گفت : دعاء بعد از نزول بلاء نفعی ندارد .

3. آلودگی به گناه:

در روایتی مرسل(8) ضعیف از امام ششم علیه السلام وارد شده ( در جواب کسی که به حضرت عرضه داشت . که خداوند عزوجل در قرآن گفته ادعونی استجب لکم . ما دعاء می کنیم و اجابت نمی بینیم . آیا می دانی خداوند . خلف وعده کرده ؟ عرض کرد : نه . حضرت فرمود پس از چه هست ؟ گفت نمی دانم . به وی فرمود هر که خدای عزوجل را در آنچه امر کرده . اطاعت کند . سپس از جهت دعاء دعاء کند . خداوند مستجاب می کند . و جهت دعاء را اینگونه بیان فرمود .

ابتداء حمد ( سپاس ) خدای را کرده ، نعمتهای خدا را متذکر شده ، شکر نعمت می کنی . سپس درود بر پیغمبر ( و آل آن حضرت ) صلی الله علیه و آله می فرستی بعد گناهان خود را یاد کرده و اعتراف به آنها می کنی . از آنها پناه به خدا می بری . و در مرسله(9) عثمان بن عیسی راوی روایت قبلی نیز ، نزدیک به همین مضامین آمده . اگر خداوند را در آنچه امر کرده اطاعت می کردید ، سپس دعا می نمودید . دعایتان را مستجاب می کرد . لکن مخالفت خدا را کرده معصیت می کنید . دعایتان را مستجاب نمی کند و جهت دعا را اینگونه بیان کرده ، هر آنگاه نماز واجب را اداء کردی ، خداوند را تمجید و تعظیم و مدح کرده به هر اندازه که می توانی ، و درود بر پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرستی و در این کوشش می کنی . و شهادت به تبلیغ رسالت داده . درود بر ائمه هدی ( امامان علیهم السلام ) می فرستی . سپس نعمتهای خداوند را و آنچه ترا شایسته آن قرار داده به یاد آورده . و حمد و شکر بر آنها می کنی ، سپس به یک یک گناهانت اعتراف کرده . یا به هرچه یادت باشد و بقیه را اجمالاً . و از تمام گناهان توبه کرده ، و تصمیم می گیری که دوباره آنها را نیاوری ، و از خداوند درخواست آمرزش ، با پشیمانی و نیت راست و ترس و امید می کنی . و می گویی : اَللهَّمَّ اِنّی أعْتَذِرُ إلَیکَ مِن ذُنُوبی ، واسْتَغْفِرُکَ وَاَتُوبُ إلَیْکَ ، فَأعِنّی علی طاعَتِکَ . وَوَفْقنی لِما أَوْجَبْتَ عَلَیَ مِنْ کُلِّ ما یُرضیکَ ، فَاِنّی لَمْ اَرَ أحَدَاًبَلَغَ شَیْئاً مِنْ طاعَتِکَ إلاّ بِنِعْمَتِکَ عَلَیهِ قَبْلَ طاعَتِکَ . فَأنْعِمْ عَلَیَّ بِنِعْمَهٍ اَنال بِها رِضْوَانَکَ وَالجَنَّهَ .

سپس بعد از آن حاجت خود را درخواست کرده . که امیدوارم خداوند تو را ناامید نکند . انشاء اللّه .

4. شتاب کردن:

در روایاتی(10) داریم که مادام که بنده عجله نکند دعایش مستجاب شود .

5. پلیدی و نفاق:

 در روایت ضعیف(11) معانی الاخبار به سندی ضعیف از ابی خالد کابلی از گفته امام چهارم علیه السلام دارد که گناهانی که دعاء را رد می کنند ، بدنیتی و پلیدی باطن و نفاق با برادران و ترک التصدیق با جابت . و ترک نمازهای واجب تا فوت اوقات آنها ، و ترک التقرب به سوی خدا با نیکی و صدقه . و استعمال بدزبانی و فحش در گفتار است .

6. بدعت در دین:

 در روایت صحیحی(12) از امام ششم علیه السلام ذکر شده که مردی که دینی ساخت و برای رسیدن به دنیا بدعتی گذارد . و بعداً پشیمان شده ، به مردم تذکر داد ، که آنچه شما را به آن خواندم باطل بود . از او نپذیرفتند ، و گفتند درست و حق بوده تو در دینت شک کردی و برگشتی . به گردن خود زنجیری انداخت ،و گفت او را باز نکنم . تا خداوند عزوجل بر من توبه کرده ( توبه ام را بپذیرد ) خداوند به پیغمبری از پیامبران وحی کرده به فلانی بگو . قسم به عزت و جلالم . اگر مرا بخوانی تا بندهایت جدا شود . استجابت نکنم . تا آنکه مرده بر دعوت خود را برگردانی و از آن برگردد .

7. ظالم را در ظلم معذور دانستن:

در روایتی ضعیف ابوالنّهشل(13) از عبداللّه بن سنان از امام ششم علیه السلام دارد . هر که ظالمی را به ظلمش معذور دارد . خداوند کسی که او را ظلم کند بر وی مسلط کرده ، اگر دعا کرد مستجاب نکند .


1. مرآه العقول 12/24 الی 28 ؛ الوسائل : 4 7 باب 16/1 الی 4 ابواب دعاء ؛ مستدرک الوسائل : 1 5 ، باب 15/1/2 الدعاء .
2. مرآه العقول : 12/24 27 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 ، باب 15/1 ، ابواب الدعاء .
3. مستدرک الوسائل : 1 5 باب 14/1 ابواب دعاء .
4. مرآه العقول : 12/22 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 ، باب 9/1 باب التقدم فی الدعاء .
5. مرآه العقول : 12/23 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 باب 9/2 ، ابواب الدعاء .
6. مرآه العقول : 12/23 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 باب 9/3 ، ابواب الدعاء .
7. مرآه العقول : 12/23 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 باب 9/6 ، ابواب الدعاء .
8. مرآه العقول : 12/72 الی 74 ؛ وسائل الشیعه : 4 7 ، باب 31/7 الدعا .
9. مستدرک الوسائل : 1 5 ، باب 29/4 ابواب دعاء .
10. مرآه العقول : 12/28 و29 ؛ مستدرک الوسائل : 1 5 ، باب 16/1 ابواب دعا ؛ وسائل الشیعه : 4 7 باب 17/2 ابواب الدعاء .
11. بحار الأنوار : 73/376 .
12. وسائل الشیعه : 11/16 باب 79/1 ابواب جهاد نفس .
13. وسائل الشیعه : 11/16 باب 80/2 ابواب جهاد نفس .