تفاوت بین دوزخ و برزخ چیست؟

پرسش:
تفاوت بین دوزخ و برزخ چیست؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
در ذیل به برخی از تفاوت های عالم برزخ و عالم قیامت اشاره می کنیم:
1. پاداش و كيفر در برزخ‌، تنها گوشه‌اي از پاداش و كيفر كامل در قيامت است‌; پيامبر اكرم‌مي‌فرمايد: "قبر، باغي از باغ‌هاي بهشت يا حفره‌اي از حفره‌هاي دوزخ است‌."(2)
2. با مرگ و ورود به برزخ‌، روح از بدن جدا مي‌شود، ولي در قيامت‌، دوباره به آن باز مي‌گردد: "اللَّه‌ُ يَتَوَفَّي الاْ ?َنفُس‌َ حِين‌َ مَوْتِهَا وَ الَّتِي لَم‌ْ تَمُت‌ْ فِي مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَي‌َ عَلَيْهَا الْمَوْت‌َ وَ يُرْسِل‌ُ الاْ ?ُخْرَي‌ََّ إِلَي‌ََّ أَجَل‌ٍ مُّسَمًّي‌;(3) خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مي‌كند و ارواحي كه نمرده‌اند نيز به هنگام خواب مي‌گيرد; سپس ارواح كساني را كه فرمان مرگ آن‌ها را صادر كرده نگه مي‌دارد و ارواح ديگري را تا سرآمد معيني باز مي‌گرداند." ; "مِنْهَا خَلَقْنَـَكُم‌ْ وَ فِيهَا نُعِيدُكُم‌ْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُم‌ْ تَارَة‌ً أُخْرَي‌َ ;(4) ما شما را از آن « زمين‌» آفريديم و در آن باز مي‌گردانيم و بار ديگر «در قيامت» شما را از آن بيرون مي‌آوريم‌."
3. توقف در برزخ‌، موقتي‌، ولي در آخرت هميشگي است‌: "وَ مِن وَرَآئهم ‌ بَرْزَخ‌ٌ إِلَي‌َ يَوْم‌ِ يُبْعَثُون‌َ ;(5) ودر پيشاپيش آنان برزخي است تا روزي كه برانگيخته مي‌شوند."
4. نوع پاداش و عقاب‌هاي برزخي و اخروي از يك ديگر  متمايزند. برزخ جايي براي تكامل و تربيت مؤمن يا رهايي وي از عذاب برخي از اعمال نادرست است‌; در روايتي آمده است‌: "فشار قبر براي مؤمن‌، كفارة ضايع كردن نعمت‌ها از ناحيه او است‌." در مقابل‌، برزخ براي كافران‌، عذاب عقيده و عمل است و در آخرت‌، پس از حساب رسي دقيق به اعمالشان‌، عذاب‌هاي ديگري را خواهند چشيد."(6)
5. روح‌ِ انسان‌، پس از مرگ‌، در جسدهاي لطيفي قرار مي‌گيرد كه از بسياري ويژگي‌هاي ماده بركنار است و چون از هر نظر شبيه اين جسم است‌، به آن قالب مثالي يا بدن مثالي مي‌گويند كه نه به كلي مجرد و نه مادي محض است‌، بلكه داراي يك نوع تجرد برزخي است‌; از اين رو، زندگي در برزخ‌، به شكل قالب مثالي است‌; اما در قيامت‌، بهشت يا جهنم جسماني و روحاني خواهد بود. و...
پی نوشت ها:
1) بحارالانوار، مجلسي‌;، ج 58، ص 7، مؤسسة الوفأ
2) همان ج 6، ص 275، مؤسسة الوفأ.
3) زمر،42
4) طه‌،55
5) مؤمنون‌،100
6) بصائر الدرجات‌، محمد بن حسين بن فروح صفار، ص 498، كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي‌