چرا خداوند انسان را ضعيف‌ آفريد تا مرتکب گناه شود؟

پرسش:

چرا خداوند ما را ضعيف‌ آفريد تا گناه‌ كنيم‌؟

پاسخ:

با سلام و ادب و سلامتي، از ارتباط شما با سایت طلبه پاسخگو سپاسگزاریم

انسان‌ از آن‌ جهت‌ كه‌ به‌ مقام‌ خليفة‌ اللهي‌ رسيده(1) و از نفخه‌ و حيات‌ الهي‌ جان‌ گرفته‌،(2) ضعيف‌ پنداشتنش‌ انگاره‌اي‌ اشتباه‌ و قابل‌ انكار است‌. انسان‌ هايي‌ كه‌ به‌ مكر شيطان‌، غافل‌ و در عبادت‌ كاهلند، خود را ضعيف‌ پنداشته‌ و زحمت‌ تكليف‌ را از خود برداشته‌اند. انسان‌ در ميدان‌ آزمون‌ و امتحان‌ آفريده‌ شده‌ است‌، تا گوهر وجودش‌ را ميان‌ شعله‌هاي‌ سوزان‌ آبديده‌ كند. اگر در اين‌ بين‌ به‌ ميل‌ شيطان‌ رغبت‌ كند، آغاز ضعف‌ و شكست‌ او خواهد بود.

تا انسان‌ هست‌، دنيا برغفلت‌ او همت‌ بسته‌ است‌: " بدانيد زندگي‌ دنيا تنها بازي‌ و سرگرمي‌ و تجمّل‌ پرستي‌ و فخر فروشي‌ ميان‌ شما و افزون‌طلبي‌ در اموال‌ و فرزندان‌ است‌ ".(3) ولي‌ از جهتي‌ مي‌توان‌ گفت‌ انسان‌ ضعيف‌ است‌، همان‌ طوري‌ كه‌ قرآن‌ مجيد مي‌فرمايد: " البته‌ انسان‌ ضعيف‌ آفريده‌ شده‌ است‌ ".(4) اما ضعيف‌ به‌ چه‌ معنا مي‌باشد؟ آيا او در مقابل‌ انجام‌ طاعات‌ و عبادات‌ ضعيف‌ است‌ يا در پيروي‌ از نفسِ اماره‌ عنان‌ و اختياري‌ ندارد؟ اين‌ معناي‌ ضعف‌ نيست‌، گر چه‌ به‌ اطاعت‌ از شيطان‌، انسان‌ بندة‌ شيطان‌ بوده‌ و از اطاعت‌ رحمان‌ باز مي‌ماند چنين‌ انساني‌ ضعيف‌ است‌. زيرا اسباب‌ ضعف‌ را خود فراهم‌ نموده‌ است‌.

جربة‌ اختيار، ضامن‌ نجات‌ يا گمراهي‌ بشر است‌. راه‌ به‌ او نشان‌ داده‌ شده‌ و او است‌ كه‌ به‌ اختيار خود، شاكر است‌ يا كافر: " ما راه‌ را به‌ او نشان‌ داديم‌، خواه‌ شاكر باشد، يا ناسپاس‌ "(5) انسان‌ ضعيف‌ نمي‌تواند مختار باشد و معناي‌ هدايت‌ و نشان‌ دادن‌ راه‌ به‌ انسان‌ در صورتي‌ تحقق‌ مي‌يابد كه‌ او قادر و توانا باشد، پس‌ نمي‌تواند ضعيف‌ خلق‌ شود تا به‌ اين‌ بهانه‌ گناه‌ كند و خود را معذور جلوه‌ دهد.

علامه‌ طباطبايي‌ مي‌فرمايد: "انسان‌ ضعيف‌ است‌، زيرا قواي‌ شهواني‌ را كه‌ خداوند در وي‌ آميخته‌ است‌، مدام‌ در مورد خواسته‌ هايشان‌ با وي‌ در ستيزه‌ است‌ و او را به‌ سمت‌ آن‌ها بر مي‌انگيزاند.(6)

پس‌ ضعف‌ انسان‌ از جهت‌ عدم‌ توانايي‌ او در برابر گناه‌ نيست‌، بلكه‌ از ناحية‌ درگيري‌ او با انواع‌ تهاجمات‌ و ترفندهاي‌ شيطاني‌ است‌، ولي‌ خداوند نيروي‌ مقابله‌ با همة‌ وسوسه‌ها را به‌ انسان‌ داده‌ است‌. اگر چنين‌ نبود، مجازات‌ و كيفر اخروي‌ معني‌ ندارد و انسان‌ مي‌تواند بگويد گناه‌ كردم‌، چون‌ قدرت‌ بر ترك‌ آن‌ را نداشتم‌. اما خداوند از راه‌ پيغمبر دروني‌ يعني‌ عقل‌ و وجدان‌ و پيغمبر بيروني‌ و هدايت‌ پيشوايان‌، راه‌ مقابله‌ را آسان‌ ساخته‌ و عذر و بهانه‌اي‌ براي‌ انسان‌ باقي‌ نمانده‌ است‌.

1. بقره‌(2) آيه‌ 30.
2. حجر(15) آيه‌ 29.
3. حديد (57) آيه‌ 20.
4. نساء(4) آيه‌ 28.
5. انسان‌ (76) آيه‌ 3.
6. ترجمة‌ الميزان‌، ج‌ 4، ص‌ 433.